gốm sứ Bát Tràng

Làng nghề gốm sứ Bát Tràng trải qua bao thăng trầm của lịch sử cho đến nay vẫn giữ được nét riêng, nét độc đáo trong từng sản phẩm. Những nghệ nhân Bát Tràng đang từng ngày thổi hồn vào đất để tạo nên những sản phẩm gốm sứ mang thương hiệu gốm sứ Bát Tràng cao cấp vươn ra thị trường thế giới.

Làng gốm sứ Bát Tràng hay còn gọi tắt là làng gốm Bát Tràng, thuộc hai thôn gồm Bát Tràng và Giang Cao nằm ở tả ngạn sông Hồng, nay thuộc xã Bát Tràng, Huyện Gia Lâm, Hà Nội, cách trung tâm thành phố hơn 10km về phía Đông Nam.

Theo Wikipedia:

Gốm Bát Tràng là tên gọi chung cho các loại đồ gốm được sản xuất tại làng Bát Tràng, thuộc xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Theo nghĩa Hán Việt, chữ Bát (鉢) là bát ăn của nhà sư (tiếng Phạn là Patra), chữ Tràng (場, còn đọc là Trường) nghĩa là “cái sân lớn”, là mảnh đất dành riêng cho chuyên môn. Theo các cụ già trong làng kể lại, chữ Bát bên trái là bộ “Kim-金” ví với sự giàu có, “本-bản” có nghĩa là cội nguồn, nguồn gốc. Dùng chữ Bát như vậy để khuyên răn con cháu “có nghề có nghiệp thì cũng không được quên gốc”. Hiện nay, tại các đình, đền và chùa ở Bát Tràng đều vẫn còn các chữ Bát Tràng được viết bằng chữ Hán là 鉢場.

Với những ưu điểm nổi bật và sự độc đáo trong từng sản phẩm từ chất liệu, quy trình, màu sắc, kiểu dáng…mà gốm sứ Bát Tràng xuất khẩu sang thị trường Châu Âu, Châu Mỹ..ngày càng nhiều.

Nguyên liệu sản xuất gốm sứ Bát Tràng

Tìm hiểu về nguyên liệu sản xuất gốm sứ Bát Tràng, sẽ giúp bạn hiểu hơn về những “vất vả” của những nghệ nhân làm gốm sứ. Hiểu hơn về mỗi sản phẩm gốm sứ làm ra đều trải qua một quy trình vô cùng công phu và tỉ mỉ.

Để tạo ra một sản phẩm gốm sứ Bát Tràng đẹp mắt và tinh tế phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng phải phụ thuộc vào nhiều yếu tố, quan trọng nhất phải kể đến nguồn nguyên liệu chính là đất làm gốm sứ. Những sản phẩm được làm thủ công 100% từ đất sét trắng chỉ có tại làng gốm cổ Bát Tràng.  Đất sét trắng để làm nên gốm sứ Bát Tràng nổi bật là loại đất có độ dẻo cao, khó tan trong nước, hạt mịn, màu trắng xám, ẩm và rất dễ tạo hình, độ chịu lửa lên tới khoảng 1650°C.

Đất làm gốm sứ Bát Tràng

Các sản phẩm gốm sứ Bát Tràng trên thị trường hiện nay được sản xuất chủ yếu từ đất Trúc Thôn và đất Cao Lanh. Đây là hai loại đất được sử dụng nhiều trong sản xuất gốm sứ cao cấp. Các sản phẩm gốm sứ Bát Tràng dưới tay nghề của các nghệ nhân Bát Tràng đều trở thành những “kiệt tác gốm sứ” phủ lên mình lớp men hoa văn và màu sắc tinh tế làm hài lòng các vị khách khó tính nhất. Mỗi một loại đất được sử dụng để làm nguyên liệu tạo nên sản phẩm gốm sứ Bát Tràng có đặc điểm vật lý khác nhau.

Đặc điểm của đất Cao Lanh

Đất cao lanh là một trong những nguyên liệu chính để tạo ra sản phẩm gốm sứ Bát Tràng gia đụng, sứ mỹ nghệ, sứ cách điện, sứ vệ sinh. Với đặc điểm đất có tính bở, chịu được qua lửa và nung ở nhiệt độ cao tạo thành sản phẩm vững chắc, bền đẹp. Đất cao lanh có nhiều loại và làm được nhiều sản phẩm gốm sứ khác nhau nên các người thợ gốm thường dùng loại đất này làm các sản phẩm gốm sứ Bát Tràng với nhiều mẫu mã và giá thành khác nhau. Ngoài ứng dụng trong làm gốm, đất cao lanh còn được sử dụng trong công nghệ cao su, giấy, sơn, sợi thủy tinh,…

Đặc điểm của đất Trúc Thôn

Giống như đất cao lanh, đất trúc thôn có độ dẻo cao, khó tan trong nước, hạt mịn, màu trắng xám và chịu được nhiệt độ khá cao khoảng 17000C. Nhưng đất trúc thôn có hạn chế đó là hàm lượng oxit sắt khá cao nên khi sấy sẽ bị ngót và sản phẩm không được trắng sáng.

Xử lý và pha chế đất

Xử lý và pha chế đất đây là một trong những quy trình làm gốm sứ Bát Tràng hiện nay. Trong nguyên liệu làm gốm, thường lẫn các tạp chất nên dựa vào các yêu cầu của từng loại gốm còn phải chú ý pha chế đất khác nhau để tạo nên sản phẩm phù hợp.

Xử lý đất làm gốm Bát tràng thông qua ngâm nước ở 4 bể có độ cao khác nhau là bể đánh, bể lắng, bể phơi và bể ủ. Độ cao của các bể lần lượt giảm dần. Đây là công đoạn vất vả và quan trọng nhất trong quy trình làm gốm sứ Bát Tràng cao cấp. Công đoạn cần sự tỉ mỉ, đòi hỏi người thợ làm gốm phải có nhiều kinh nghiệm làm gốm để có thể xử lý làm mất các tạp chất lẫn vào nguyên liệu đồng thời phải pha chế đất để tạo được sản phẩm tinh tế và cao cấp nhất.

Hiện nay, với sự phát triển không ngừng của nền công nghiệp hiện đại hóa, công đoạn xử lý đất được thực hiện bằng máy móc giúp tăng năng xuất và giảm được chi phí cũng như công sức của thợ làm gốm. Đất khi được lấy về sẽ được trộn theo một tỷ lệ nhất định sau đó cho vào bình nghiền cùng với một lượng nước cụ thể. Sau đó sẽ tạo ra hồ và hồ này sau khi được khử sắt sẽ tạo ra đất dẻo làm gốm. Thợ làm gốm lấy đất dẻo này để sáng tạo, chế tác ra các sản phẩm gốm sứ cao cấp, tinh tế và giữ được nét đẹp truyền thống của dân tộc Việt.

Để tạo ra một sản phẩm gốm sứ Bát Tràng như ấm chén Bát Tràng, bát đĩa Bát Tràng..đến tay người tiêu dùng, đỏi hỏi sự tinh tế, tỉ mỉ của từng công đoạn từ việc chọn đất, xử lý và pha chế đất. Những sản phẩm gốm sứ Bát Tràng là tinh hoa của làng nghề gốm sứ, là đứa con tinh thần của những nghệ nhân làm gốm. Với mong muốn đưa những sản phẩm gốm sứ Bát tràng đi xa hơn nữa, được nhiều người biết đến hơn nữa những người thợ làm gốm không ngừng tìm tòi, học hỏi, sáng tạo để tạo nên những san phẩm gốm sứ cao cấp nhất.