CHÚ THÍCH CỦA BỨC ẢNH BÁC QUÀNG KHĂN ĐỎ CHO THIẾU NHI?
Hoàng Điệp
Phòng Tuyên truyền giáo dục
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn hết lòng thương yêu, chăm sóc các cháu thanh thiếu niên nhi đồng, Người cũng đặt trọn lòng tin vào các thế hệ trẻ của dân tộc, những chủ nhân tương lai của nước nhà. Đã có rất nhiều hồi ký, câu chuyện, phim tư liệu, ảnh chụp kể lại những kỷ niệm sâu sắc của Bác Hồ với các cháu thiếu niên nhi đồng. Trong những ảnh tư liệu thường xuyên được công bố có một bức ảnh rất quen thuộc chụp cảnh Bác Hồ đang quàng khăn đỏ cho một cháu gái trong đồng phục đội viên đội Thiếu niên tiền phong. Nhưng bức ảnh này lại có vài chú thích khác nhau và nhất là về thời gian chụp bức ảnh cũng không thống nhất giữa nguồn tư liệu và nhân chứng kể lại.
1, Trong tập ảnh tư liệu của đồng chí Vũ Kỳ- nguyên thư ký của Chủ tịch Hồ Chí Minh có bút tích ghi chú thích là: Bác Hồ quàng khăn đỏ của thiếu nhi quốc tế tặng thiếu nhi Việt Nam cho một đại biểu thiếu nhi Thủ đô tháng 1/1960
2, Chú thích ảnh theo tư liệu Bảo tàng Hồ Chí Minh là: Bác Hồ quàng khăn cho các cháu thiếu nhi đến chúc tết Người nhân dịp xuân Canh Tý tại nhà khách Phủ Chủ tịch ngày 28/1/1960
3, Chú thích ảnh trong CD- ROM: Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh của nhà xuất bản Chính trị quốc gia là: Chủ tịch Hồ Chí Minh quàng khăn đỏ cho đại biểu thiếu nhi Hà Nội đến chúc mừng nhân kỷ niệm 30 năm ngày thành lập Đảng, 28/1/1960
Tuy nguyên nhân, nội dung của bức ảnh này còn khác nhau nhưng về địa điểm thì đã chắc chắn chính xác là tại Phủ Chủ tịch và các tư liệu đưa ra thời gian của sự kiện đều trùng khớp là tháng 1/1960. Nhưng, vấn đề là chính cháu gái đã vinh dự được Bác Hồ quàng khăn đỏ, sau này trở thành giáo viên trường THPT Thanh Đa, TP Hồ Chí Minh, bà Nguyễn Thị Đỉnh đã công bố chi tiết diễn biến sự kiện này trong một số cuốn sách và gần đây nhất, trong cuốn Bác Hồ với học sinh & sinh viên do nhà xuất bản Văn học phát hành cuối năm 2008 vẫn kể lại nội dung như sau (trích):
“… Hồi đó, chúng tôi là những đội viên thiếu niên xuất sắc được tuyển chọn từ các trường phổ thông lên sinh hoạt tại CLB thiếu nhi Hà Nội để rèn luyện và bồi dưỡng năng khiếu… Những kỷ niệm sâu sắc của tôi là những dịp được vào Phủ Chủ tịch để thăm Bác… song sâu sắc nhất vẫn là dịp tết năm 1962 khi chúng tôi được vào Phủ Chủ tịch để chúc thọ Bác. Hôm đó tôi còn nhớ mãi Bác mặc bộ ka ki trắng bạc màu, vẫn đôi dép cao su giản dị ấy Bác ra đón chúng tôi cùng Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Chúng tôi vây quanh lấy Bác… Thế rồi, tôi được vinh dự thay mặt các bạn thiếu nhi Thủ đô đọc lời chúc thọ Bác. Sau khi tôi đọc xong, Bác ôm lấy tôi, vỗ vai trìu mến hỏi tôi: “Cháu tên là gì?Học ở đâu?”. Tôi trả lời: “Dạ thưa Bác, cháu tên Đỉnh, cháu học lớp 6 trường cấp II Trưng Vương ạ”. Bác lại hỏi: “Cháu học có tốt không?Có ngoan không?”. Tôi trả lời: “Dạ thưa Bác, cháu học tốt và luôn luôn vâng lời cha mẹ, thầy cô giáo ạ!”. Bác khen và ghé tai chú Vũ Kỳ nói gì. Chợt lúc sau, tôi thấy chú đem ra một chiếc khăn quàng đỏ và tôi đang ngỡ ngàng thì Bác quàng lên vai tôi chiếc khăn đó. Tôi cảm động không nói nên lời chỉ còn biết lúng búng trong miệng: “Cháu cảm ơn Bác!”. Thế là Bác mở đầu cho tràng vỗ tay rộn rã rồi Bác chúc tết chúng tôi… Bác cháu cùng vui vẻ, rồi Bác phát bánh kẹo cho chúng tôi như mọi lần. Chúng tôi mỗi người đều có một gói kẹo rất ngon…”.
Như vậy, bà Đỉnh khẳng định theo hồi ức của mình, thời gian được Bác Hồ quàng khăn đỏ không phải là dịp xuân năm Canh Tý 1960 mà là dịp xuân năm Nhâm Dần 1962. Xem lại cuốn Hồ Chí Minh biên niên tiểu sử do Nhà xuất bản CTQG ấn hành 1996, ta thấy có một số thông tin đáng lưu ý như sau:
1, Năm Nhâm Dần 1962: Ngày 4/2 mới là 30 tết âm lịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm nhiều nơi và buổi tối Người đến CLB thiếu nhi vui tết với các em (nhưng không có sự kiện quàng khăn đỏ này vì địa điểm và thời gian đều không khớp). Ngày 5/2 là mùng 1 tết, Người cũng đi nhiều nơi chúc tết và đến 6/2 là mùng 2 tết thì Người đi Hải Phòng. Nếu vậy, ngày 28/1 trước tết cổ truyền dân tộc những hơn một tuần, không có đoàn thể, tổ chức nào lại đưa các cháu vào Phủ Chủ tịch chúc thọ Bác Hồ quá sớm như thế?
2, Năm Canh Tý 1960: Ngày 27/1 là 29 tết âm lịch nhưng cũng coi là 30 tết (vì năm đó tháng 12 âm lịch thiếu một ngày). Ngày 28/1 đúng là mùng 1 tết âm lịch nên sự kiện các cháu thiếu nhi vào Phủ Chủ tịch chúc thọ Bác Hồ nhân ngày đầu năm mới theo như bà Đỉnh kể lại là hoàn toàn có cơ sở lôgíc, nhưng lại không chính xác về thời gian vì bà nhớ năm đó là năm 1962 chứ không phải năm 1960.
Qua những sự kiện và thông tin tư liệu thu thập được, chúng tôi đã có thể khẳng định được rằng bức ảnh được chụp vào ngày 28/1/1960 tại phòng khách Phủ Chủ tịch khi các cháu thiếu nhi đến chúc tết Chủ tịch Hồ Chí Minh (chứ không phải nhân kỷ niệm 30 năm ngày thành lập Đảng). Cũng trong hồi ký của mình, bà Đỉnh còn nhắc đến chi tiết: Bác ghé tai chú Vũ Kỳ nói gì, một lúc sau chú Vũ Kỳ mang chiếc khăn ra, vậy có thể ông Vũ Kỳ đã biết xuất xứ chiếc khăn quàng đỏ này (từ đâu mà có, do ai tặng) nên đã đưa ra nội dung chú thích trong tập ảnh tư liệu của mình là: khăn đỏ của thiếu nhi quốc tế tặng thiếu nhi Việt Nam?
Từ những suy luận trên, chúng tôi đề nghị nên đưa ra một chú thích thống nhất cho bức ảnh này là:
Bác Hồ quàng khăn đỏ (của thiếu nhi quốc tế tặng thiếu nhi Việt Nam) cho một đại biểu thiếu nhi Thủ đô tại nhà khách Phủ Chủ tịch khi các cháu đến chúc tết Người nhân dịp xuân Canh Tý, ngày 28/1/1960 (Cháu gái đã vinh dự được Bác Hồ quàng khăn đỏ tên là Nguyễn Thị Đỉnh, học sinh lớp 6 trường cấp II Trưng Vương, Hà Nội)./
Nguồn: http://ditichhochiminhphuchutich.gov.vn
